Κατά το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου (Παρασκευή 07-08-2020) παρατηρήθηκε από τους φύλακες του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας Ιωαννίνων η εκδήλωση ενός φαινομένου άνθισης φυτοπλαγκτού (Algalbloom) με ιδιαίτερο χρωματισμό. Ένα κόκκινο φιλμ πάχους μερικών χιλιοστών έκανε την εμφάνισή του στην επιφάνεια των υδάτων της λίμνης Παμβώτιδας, στην περιοχή «Πόρος».
Άμεσα πραγματοποιήθηκε προσεκτική δειγματοληψία και μεταφέρθηκαν δείγματα στο εργαστήριο του Φορέα Διαχείρισης και στο Κέντρο Βιοτράπεζας Καρκινικών Κυττάρων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με τη συνεργασία του κ. Γιάννη Σαΐνη, Δρ. Μοριακό Βιολόγο, για την αναγνώριση του φαινομένου.
Ακολούθησε η μικροσκοπική παρατήρηση των δειγμάτων και παρατηρήθηκαν στην επιφανειακή αυτή μάζα να βρίσκονται εγκλεισμένα ένα πλήθος μικροφυκών και κυανοβακτηρίων. Ωστόσο, κυρίαρχο είδος είναι το χλωροφύκος, HaematococcuspluvialisFlotow (Chlorophyceae).
O μονοκύτταρος ευκαρυωτικός οργανισμός αυτός έχει έναν πολύ ενδιαφέροντα κύκλο ζωής. Όταν οι συνθήκες είναι ιδανικές, φωτοσυνθέτει χρησιμοποιώντας πράσινες χρωστικές, όπως η χλωροφύλλη. Γι αυτό το λόγο, όλη την προηγούμενη περίοδο δεν υπήρξε καμία ανησυχία. Το χρώμα της λίμνης ήταν πράσινο, φυσιολογικό δηλαδή για την εποχή.
Το H. pluvialis, όπως και άλλα είδη, κάτω από συνθήκες στρες (ένταση και διάρκεια ηλιακής ακτινοβολίας – φωτοπερίοδος, υψηλές θερμοκρασίες, μείωση της στάθμης του νερού που προοιωνίζει ξηρασία) αλλάζει συμπεριφορά. Αυτές είναι επίσης οι συνθήκες που καθορίζουν τον κύκλο ζωής αυτού του μονοκύτταρου οργανισμού που περνά σε τέσσερα διαφορετικά στάδια: ανάπτυξη φυτικών κυττάρων, εγκύστωση (encystment) -δημιουργία κυστικού περιβλήματος, ωρίμανση και βλάστηση.
Η ερυθρά χρωστική ασταξανθίνη που συσσωρεύεται, μια καροτενοειδής ξανθοφύλλη με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση,η οποία έχει και εμπορική αξία, βοηθάει το φύκος να επιβιώσει κατά την περίοδο της ξηρασίας και άλλων στρεσογόνων παραγόντων. Με τη μορφή αυτή που ονομάζεται μορφή κύστης (cyst), το φύκος παραμένει ανενεργό για μήνες ή και χρόνια. Η προσαρμογή αυτή, η οποία πιθανολογείται να μην επηρεάζεται από τα επίπεδα θρεπτικών ουσιών, έχει φωτοπροστατευτικό ρόλο για το είδος.Τα κεντρικά ευρισκόμενα δευτερεύοντα καροτενοειδή, κυρίως η ασταξανθίνη, διασκορπίζονται προς την περιφέρεια των κυττάρων του Haematococcuspluvialis υπό την επίδρασηφωτός και επιστρέφουν προς το κέντρο μετά τη διακοπή του φωτισμού.
Το φαινόμενο στη λίμνη μας είναι σχετικά σπάνιο αλλά όχι πρωτοφανές. Σε ρηχές λεκάνες περιμετρικά εμφανίζεται αρκετές χρονιές, πάντα τέτοια εποχή.
Το φύκος H. Pluvialis δεν είναι τοξικό. Κανένα στέλεχός του δεν έχει ενοχοποιηθεί ποτέ για τοξικότητα, και συνεπώς δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Περισσότερες πληροφορίες:
Παναγιώτης Νίτας
Σύμβουλος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Προστατευόμενων Περιοχών
Υπεύθυνος Τμήματος Διαχείρισης & Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος
Τηλ: 26510 21834, email: pnitas@lakepamvotis.gr
